Fotoğraf, anı yakalamanın sihirli bir yolu, zamanın ötesine geçen bir köprüdür. Türkiye, bu sanat formunda, tarihi dokusu, doğal güzellikleri ve kültürel çeşitliliği ile ön plana çıkan, uluslararası arenada tanınan birçok fotoğraf sanatçısına ev sahipliği yapmaktadır. Türk fotoğraf sanatçıları, sadece kendi topraklarının güzelliklerini ve hikayelerini değil, aynı zamanda global bir perspektifte, farklı kültürlerin ve coğrafyaların zenginliğini de lenslerine taşıyorlar. Ara Güler, Coşkun Aral, İzzet Keribar gibi isimler, Türkiye’nin fotoğrafçılık alanındaki uluslararası yüzleri olmuş, eserleriyle sadece bir dönemi değil, aynı zamanda bir milletin duygu, düşünce ve estetik anlayışını da yansıtmışlardır. Bu makalede, Türkiye’nin en ünlü ve yetenekli fotoğraf sanatçılarının yaşamlarına, eserlerine ve sanata olan katkılarına dair bir yolculuğa çıkıyoruz.
Türkiye’de Fotoğrafçılığın Dünü Bugünü
Türkiye’de fotoğrafçılık, tarihi derinlikleri ve kültürel zenginlikleri ile bir sanat dalı olarak kendine sağlam bir yer bulmuştur. Osmanlı döneminden itibaren, fotoğrafçılık, sarayın ve elit kesimin ilgisini çekmiş, ardından Cumhuriyet dönemi ile birlikte daha geniş kitlelere yayılmıştır. İlk fotoğraf stüdyolarının 19. yüzyılda İstanbul’da açılmasıyla başlayan bu yolculuk, günümüzde dijital fotoğrafçılık ve sosyal medya ile yeni bir aşamaya evrilmiştir. Türkiye, bu süreçte, gerek yerel gerekse uluslararası alanda tanınan fotoğraf sanatçıları yetiştirmiştir. Ara Güler, İzzet Keribar, Nuri Bilge Ceylan gibi isimler, Türkiye fotoğrafçılığının dünü ve bugünü arasında köprü oluşturan, eserleriyle zamanın tanıklığını yapan sanatçılardır. Onlar, fotoğrafın sadece bir an yakalama sanatı olmadığını, aynı zamanda duyguları, düşünceleri ve bir dönemin ruhunu da yansıtabileceğini göstermişlerdir. Daha fazla detay için Türk Fotoğraf Tarihine İz Bırakan 10 İsim makalemize göz atabilirsiniz.
Türkiye’nin En İyi Fotoğraf Sanatçıları
Ara Güler
Ara Güler, 16 Ağustos 1928’de İstanbul’da doğmuş ve 17 Ekim 2018’de yine İstanbul’da hayatını kaybetmiş olan ünlü bir Türk fotoğrafçısıdır. Güler, “İstanbul’un Gözü” olarak da bilinir ve fotoğrafçılık alanında ulusal ve uluslararası alanda büyük bir üne sahiptir. Onun fotoğrafçılığı, özellikle İstanbul’un 1950’ler ve 1960’lar dönemine ait siyah beyaz fotoğraflarıyla tanınır. Ara Güler, fotoğrafçılık kariyeri boyunca birçok ünlü isimle röportajlar yapmış ve bu kişilerin fotoğraflarını çekmiştir. Salvador Dali, Marc Chagall, Winston Churchill ve Alfred Hitchcock gibi isimler bu röportajlar arasındadır.
Güler, fotoğrafçılıkta “magnum opus” olarak kabul edilen ve İstanbul’un tarihi ve kültürel zenginliğini gösteren eserleriyle tanınır. Onun fotoğrafları, Paris, Londra, New York ve Viyana gibi dünya şehirlerindeki müzelerde ve galerilerde sergilenmiştir. Ara Güler, aynı zamanda birçok ödül ve onur derecesine layık görülmüştür. Özellikle Türkiye’de fotoğrafçılığın gelişimine katkılarından dolayı, onun eserleri ve yaklaşımı, Türk fotoğrafçılığı üzerinde derin bir etki bırakmıştır.
Ara Güler’in fotoğrafçılık anlayışı, sadece görsel estetiği değil, aynı zamanda fotoğrafların arkasındaki hikayeleri ve duyguları da vurgular. O, fotoğrafların birer belge olduğuna ve tarihi, kültürel ve sosyal anlam taşıdığına inanıyordu. Bu nedenle, onun eserleri sadece görsel sanatlar açısından değil, aynı zamanda tarihi ve kültürel bir perspektiften de büyük bir öneme sahiptir.
Ara Güler, fotoğrafçılığın yanı sıra gazetecilik ve sinema ile de ilgilenmiştir. Onun bu alanlardaki çalışmaları da, sanat dünyasında ve özellikle fotoğrafçılık alanında, onun çok yönlü bir sanatçı olduğunu göstermektedir.
Çoşkun Aral
Coşkun Aral, Türk savaş muhabiri, fotoğrafçı, seyyah, belgesel film ve televizyon yapımcısı olarak tanınır. 1 Mayıs 1956’da Siirt’te doğan Aral, baba tarafından Kürt, anne tarafından Arap asıllıdır. Foto muhabirlik mesleğine 1974 yılında başlamış ve 1977 yılında 1 Mayıs Olayları’nda çektiği fotoğraflarla uluslararası alanda tanınmıştır. 1980 yılında ilk defa uluslararası alanda görev alarak, Polonya’da Gdańsk Grevi ve İran-Irak Savaşı’ndaki çalışmalarıyla adını duyurmuştur. Aral, aynı zamanda 1985 yılında başlayan “32. Gün” programıyla Mehmet Ali Birand’ın ekibine katılmış ve “Haberci” programının yapım ve yönetimini üstlenmiştir.
Türkiye’nin ilk tematik televizyon kanalı İz Tv’nin kurucularından olan Aral, uzun yıllar bu kanalın yayın yönetmenliğini de yapmıştır. 2018 yılından beri “Coşkun Aral Anlatıyor” adlı YouTube kanalında anılarını ve gazetecilik maceralarını paylaşmaktadır. Ayrıca, Habitat TV’yi kurmuş ve bu kanal, 11 Ocak 2021 tarihinde yayın hayatına başlamıştır.
İzzet Keribar
İzzet Keribar, 1936 yılında İstanbul’da doğan ünlü bir profesyonel fotoğraf sanatçısıdır. Fotoğrafçılığa olan ilgisi, 1952 yılında ağabeyi Leon sayesinde başlamış ve 17 yaşında ilk fotoğraf makinesini almıştır. Keribar, 1953 yılında Saint Michel Fransız Lisesi’nden mezun olmuş ve 1957’de Güney Kore’ye askerlik için gitmiştir. Kore’de, Türk Tugayında birçok fotoğraf çekerek kişisel teknik stilini geliştirmiştir. Ancak Türkiye’ye döndükten sonra uzun bir süre fotoğrafla fazla ilgilenmemiş, farklı alanlara yönelmiştir. 1980 yılından itibaren ciddi olarak tekrar fotoğrafla ilgilenmeye başlamış ve 1997 yılında iş insanlığından tamamen fotoğrafçılığa yönelmiştir.
İzzet Keribar, 1982 yılından beri yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda fotoğraf sergisi ve dia gösterisi gerçekleştirmiştir. Ayrıca ulusal ve uluslararası fotoğraf yarışmalarının jürilerine sık sık katılmıştır. Sanatçının pek çok prestijli ödülü bulunmaktadır. Uluslararası Fotoğraf Federasyonu tarafından 1985 yılında A.Fiap (Sanatçı), 1988 yılında da E.Fiap (Ekselans) unvanları ile ödüllendirilmiştir. Aynı zamanda Fransız Kültür Bakanlığı’nca Legion d’Honneur nişanı (Akademik Başarılar Şövalyelik unvanı) kazanmıştır. 2011 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Büyük Sanat ödülüne layık görülmüştür.
İzzet Keribar, İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği (İFSAK) onur üyesidir ve birçok kuruluşta hâlen fotoğraf dersleri vermektedir. Sanatçı, yedi dil konuşabilmektedir: Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, İspanyolca ve Yunanca.
İbrahim Zaman
İbrahim Zaman, Türkiye’nin fotoğraf sanatındaki önemli isimlerden biridir. “GRUP 5” ve “AFAK” gibi fotoğraf kulüplerinin kurucu üyeliğini yapmış olan Zaman, 150’den fazla ödül kazanmış bir fotoğrafçı olarak bilinir. Marmara Üniversitesi G.S.F. Fotoğraf Bölümü’nde portre dersleri vermiş olan sanatçı, aynı zamanda pek çok dergide fotoğrafları ve yazılarıyla yer almıştır. Adapazarı Belediyesi tarafından doğduğu sokağa “BU SOKAKTA BİR DEĞER YETİŞTİ” adıyla bir layiha dikilmiştir.
2009 yılında Troya Kültür ve Sanat Ödülleri kapsamında Yılın Fotoğraf Sanatçısı seçilen İbrahim Zaman, 2012 yılında ise İFSAK ve KUFSAD tarafından Yılın Sanatçısı unvanını almıştır. Sanatçının “Zamanla 40 Yıl”, “Türkiye’de Zaman”, “Türk Fotoğrafçıları Kütüphanesi”, “Tarlalar”, “Yansımalar”, “Işığın peşinde 50 yıl”, “Fotoğrafta Pratik Öneriler”, “Dünyada İnsan Halleri” adlı sergileri ve kitapları bulunmaktadır. İFSAK, BUFSAD, GEFSAD, GİFSAD, SAGÜSAD FOTOGEN VE SİLLE SANAT SARAYI ONUR ÜYESİ olan İbrahim Zaman, “Işığın Efendisi” lakabıyla da bilinir ve Türkiye’nin en iyi fotoğrafçıları arasında saygın bir yere sahiptir.
İbrahim Zaman’ın sanat yolculuğu, fotoğrafın sadece bir anı yakalamaktan öte, bir hikaye anlatma sanatı olduğu felsefesiyle şekillenmiştir. Işığın ve gölgelerin ustaca kullanımı, kompozisyonundaki incelik ve anlatım gücü, onun eserlerini diğerlerinden ayıran özelliklerdendir.
Şinasi Barutçu
Şinasi Barutçu (1906, İstanbul – 1985, İstanbul), Türk ressam, fotoğraf sanatçısı, eğitimci ve gezgindir. Barutçu, Türkiye’de fotoğraf alanında bir öncü olarak bilinir. Türkiye’deki ilk fotoğraf dergisi, ilk fotoğraf kulübünün (TAFLK) kuruluşu ve ilk renkli fotoğraf sergisi onun tarafından gerçekleştirilmiştir. Ayrıca suluboya ressamı olarak da tanınır. 1906 yılında İstanbul’da doğan Barutçu, İtalyan Lisesi’nde eğitim gördü ve 1919’da babasının ölümünden sonra mali sıkıntılar nedeniyle eğitimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Fotoğrafçılığa 1920’de Beyoğlu’ndaki Resne Fotoğrafhanesi’nde çırak olarak başlamış ve 1921 yılında İstanbul Muallim Mektebi’ne girmiştir. Daha sonra, Millî Eğitim Bakanlığı’nın açtığı sınavı kazanarak Almanya’ya gönderilmiş ve 1928 – 1932 yılları arasında Almanya’da eğitim görmüştür. Türkiye’ye dönünce Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Resim İş bölümünün kuruluşunda yer almış, yazı, afiş, grafik sanatlar bölümünde öğretim üyesi olmuş ve fotoğrafı zorunlu ders olarak müfredata aldırmıştır. 1932-1936 yılları arasında yaz tatillerinde bisikletle Türkiye’nin köylerini gezip, gördüklerini fotoğraflamış ve hemen her yıl sergiler açmıştır. 1936’da olimpiyatları görüntülemek üzere Berlin’e gitmiş ve otuz ülkeden fotoğrafçıların katıldığı “Olimpiyat Fotoğraf Yarışması”nda ikinci olmuştur.
Arif Aşçı
Arif Aşçı, Türk fotoğraf sanatçısı ve sanat tarihçisidir. 1958 yılında Adana’da doğan Aşçı, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde resim eğitimi almış ve 1982’de mezun olmuştur. Aynı akademide 1984 ve 1986 seneleri arasında asistanlık yapmıştır. 1986 yılında hocalık görevinden istifa ederek Asya seyahatine başlamış ve bu seyahat 1989’a kadar sürmüştür. Bu süre zarfında fotoğraf ile de ilgilenmeye başlamıştır.
Arif Aşçı, 1986 yılında başlayan ve 3 yıl süren Asya seyahatinin sonunda 12 bölümlük bir televizyon belgeseli olan ‘Turquoise’ı oluşturmuştur. 1996 yılından itibaren 18 ay boyunca tarihi ipek yolunu 4 kişilik bir ekiple deve kervanı üzerinde Çin’den Türkiye’ye kadar fotoğraflamıştır. Bu çalışmasını 1998’de ‘The Last Caravan On The Silk Road’ isimli bir kitapta paylaşmıştır. 2000 yılında Kaleseramik Kültür Yayınları tarafından ‘Bahtabakan’ isimli kitabı, 2005 yılında yine Kaleseramik tarafından ‘Many Colors, One City’ isimli kitabı yayınlanmıştır. 2003-2007 yılları arasını 6×17’lik panoramik bir makine ile İstanbul’u fotoğraflayarak geçirmiştir.
Sanatçının eserleri yerli yabancı çeşitli birçok medyada yer almış, hem Türkiye hem yurtdışında sergilenmiştir.
Nuri Bilge Ceylan
Nuri Bilge Ceylan, Türk yönetmen, senarist ve fotoğrafçı olarak tanınmış bir sanatçıdır. Ceylan, Boğaziçi Üniversitesi’ndeki eğitimi sırasında üniversitenin fotoğrafçılık kulübüne katılarak fotoğrafçılıkla ilgilenmeye başlamıştır. 1982 yılında Milliyet Sanat dergisinin “Türk Fotoğraf Sanatında Gençler” başlıklı sayısında yer almış ve 1980’lerde kimi portföyleri kültür ve sanat dergilerinde yayınlanmıştır. 1989’da Çıplak ve Deniz adlı fotoğraf dizisi Kodak’ın düzenlediği yarışmada birinci seçilmiş ve uluslararası yarışmada Türkiye’yi temsil etme hakkı kazanmıştır.
Nuri Bilge Ceylan, sinema kariyerine atılmadan önce fotoğraf sanatıyla tanınmış ve bu alanda birçok ödül kazanmıştır. Ceylan’ın fotoğrafçılıktan gelen görsel becerileri, sinematografisine de yansımıştır. Özellikle ilk kısa filmi Koza fotoğraflardan oluşmakta ve fotografik anlatım ağırlık kazanmaktadır. Ceylan, film çekimlerinde de görsel estetiği ön planda tutmuş ve kendi görsel anlatım diliyle sinema dünyasında kendine özgü bir yer edinmiştir
Arif Hikmet Koyunoğlu
Arif Hikmet Koyunoğlu (1888, İstanbul – 27 Temmuz 1982, İstanbul), Türk mimar ve fotoğraf sanatçısı olarak bilinir ve Cumhuriyetin ilk dönem mimarlarından biri olarak tanınır. Koyunoğlu, Ankara’daki Etnografya Müzesi, Türk Ocağı Binası ve Bursa’daki Tayyare Kültür Merkezi gibi önemli yapıtlarıyla bilinir. 1908-1914 yıllarında Sanayi-i Nefise Mektebi’nde eğitim gördü ve I. Dünya Savaşı sırasında askerlik görevini yerine getirdi. İstanbul işgal altında olduğu için mimarlık yapma olanağı olmadan fotoğrafçılığa yönelen Koyunoğlu, foto muhabirliği ve fotoğrafhane işletmeciliği yaptı. 1922’de Ankara’ya kaçan Koyunoğlu, mimar olarak çeşitli projelerde yer aldı ve kendi bürosunu açtı. Ankara’daki en önemli yapıtları arasında Etnografya Müzesi ve Türk Ocağı Binası bulunmaktadır.
Sonuç
Türkiye, tarihi ve kültürel zenginlikleri, benzersiz doğal güzellikleri ve çarpıcı kentsel manzaraları ile fotoğraf sanatçıları için eşsiz bir ilham kaynağı olmuştur. Türk fotoğrafçılar, bu zengin çeşitliliği, kendi perspektifleri ve yaratıcı dokunuşları ile tuvaline taşıyarak, zamanın ötesine geçen eserler yaratmışlardır. İster Anadolu’nun mistik topraklarında, ister hareketli İstanbul sokaklarında, bu sanatçılar, ışığı, renkleri ve anları ustaca yakalayarak, gözler önüne sergilerler. Türkiye’nin fotoğrafçılık alanındaki bu yetenekli isimleri, sadece kendi ülkelerinde değil, uluslararası alanda da tanınır ve takdir edilir hale gelmiştir. Onların lensinden Türkiye’yi keşfetmek, bizlere sadece görsel bir şölen sunmakla kalmaz, aynı zamanda bu toprakların derinlerinde yatan hikayeleri, kültürü ve insanları daha yakından anlamamıza olanak tanır.
