Camera obscura… Fotoğrafçılıkla ilgilenen birçok kişi bu terimi duymuştur, sizin gibi merakına biraz daha kendini kaptıranlar da bu ve benzeri yazılarda soluğu almıştır. Gelin hep beraber “camera obscura ne anlama geliyor?” sorusunu günümüze kadar olan tarihlerini keşfederek cevaplayalım. Ayrıca size evde kendi “karanlık odanızı” nasıl yaratacağınızı göstereceğiz! Sonunda, bir camera obscura’nın ne olduğunu ve neden bu kadar önemli olduğunu öğreneceksiniz!
Camera Obscura’nın Erken Dönemi
Birçok antropolog, camera obscura’nın ilk olarak Paleolitik çağda filizlendiğini öne sürüyor. Yaklaşık üç milyon yıl önce homininlerin karanlık oda teknolojisi kullandığını düşünmek çılgınca gelebilir – ama bu muhtemelen doğru.
Paleolitik çağda, homininler, görüntüleri yansıtmak için neredeyse kesinlikle mağaralara, hayvan postlarına veya ilkel duvarlara oyulmuş “anahtar delikleri” kullandılar. Profesyonel olarak arkeo-optik adıyla bilinen bu bilim dalı, sanat teknolojisinin en eski biçimi olarak camera obscura’yı araştırıyor.
Bu fenomen cihazın zengin bir geçmişi olduğu açıktır. Lafı fazla uzatmadan camera obscura’yı tanımlayalım.
Camera Obscura Nedir?
Camera obscura Latince bir tabirdir ve Türkçe’ye karanlık oda olarak çevirebilir. Temel olarak duvarında bir delik veya mercek olan bir karanlık odada; deliğin bulunduğu duvarın karşı tarafındaki duvara dışarısının görüntüsünün ters bir şekilde düşmesi olarak tanımlanabilir.
Basit fizik kurallarından yararlanılarak tanımlanabilen ve gözü temel alan bu sistemin aslında bugünkü fotoğraf makineleri, video kameralar veya cep telefonu kameralarından çalışma prensibi olarak bir farkı yoktur.
Günümüzdeki bu cihazlar da tıpkı bir karanlık oda gibi çalışır ve yapılan geliştirmeler delikten giren ışığı kontrol etme ve kaydetme üzerine olmuştur. Gözümüzden telefon kamerasına kadar bütün görüntü cihazları bir karanlık oda, ışığın girdiği bir nokta ve giren görüntüyü algılayan bir yüzey içerir.
Camera Obscura’nın Tarihi ve Gelişimi
Camera obscura Paleolitik ve Neolitik çağda kullanılmış olabilir, ancak Ortak Çağ’dan birkaç yüz yıl öncesine kadar resmi olarak tanımlanmamıştı. Gelin camera obscuranın tarihsel gelişimini ve katkı sağlayıcaları birlikte keşfedelim.
Filozof Mo Ti ve İlk Tanımlama
Mozi (Mo Ti) , antik Çin’in önemli bir filozofuydu ve “Mohizm” olarak bilinen bir felsefi akımın kurucusuydu, MÖ 470 ile MÖ 391 yılları arasında yaşamıştır. Mozi, ahlak, toplum ve hükümet üzerine yoğunlaşan çalışmalarıyla tanınır, ancak aynı zamanda bilim ve mantık konularına da önemli katkılarda bulunmuştur. İlginç bir şekilde, Mozi’nin optikle ilgili çalışmaları, günümüzde camera obscura (karanlık oda) olarak bilinen bir konseptle bağlantılıdır. Mozi, ışığın düz çizgiler halinde hareket ettiğini doğru bir şekilde anlamış ve bu ilkeyi, görüntünün küçük bir delik aracılığıyla bir yüzeye nasıl yansıtılabileceğini açıklamak için kullanmıştır. Bu, temelde camera obscura’nın çalışma prensibinin ilk açıklanmasıdır.
Çinli filozof Mozi, camera obscura’yı ilk kez detaylandıran kişidir; ışık yansıması ve görüntü projeksiyonu üzerine yazıları, Aristoteles’in Problemler’deki düşüncelerinden yaklaşık 50-100 yıl öncesine kadar uzanıyor.
İbn-i Heysem ve İlk Bilimsel Çalışmalar
İbn-i Heysem (Alhazen), 965-1040 yılları arasında yaşamış önemli bir Arap matematikçi, astronom ve özellikle optik alanında yaptığı çalışmalarla tanınan fizikçidir. Modern bilimsel metodolojiye önemli katkılarda bulunan İbn-i Heysem, aynı zamanda gözün anatomisi ve işleyişi, ışığın kırılması, yansıma ve optik illüzyonlar üzerine yaptığı detaylı çalışmalarla optik biliminin gelişimine büyük katkı sağlamıştır.
İbn-i Heysem’in en dikkate değer başarılarından biri, camera obscura ilkesinin geliştirilmesi ve açıklanmasında yaptığı çalışmalardır. O dönemde, ışığın davranışı ve doğası hakkında birçok yanlış anlama ve spekülasyon vardı. İbn-i Heysem, ışığın doğrusal yayılımı ve görme mekanizmaları üzerine yaptığı deneylerle, objelerden çıkan ışık ışınlarının küçük bir delik aracılığıyla karşı bir yüzeye düştüğünde nasıl bir görüntü oluşturduğunu detaylı bir şekilde açıklamıştır.
İbn-i Heysem ‘in Optik kitabı hakkında bilgi sahibi olan Leonardo Da Vinci(1452-1519) özellikle insan görüşünün nasıl çalıştığını öğrenmekle ilgilendi ve Camera Obscura’yı göz için model olarak kullandı. Da Vinci, yıllar boyunca defterlerine yaklaşık 270 diyagramını çizdiği için Camera Obscura’dan oldukça etkilenmişti.
Reinerus Gemma-Frisius ve İlk Bilimsel Kullanım
21. yüzyılda yaşamış Hollandalı bilim insanı Reinerus Gemma-Frisius, camera obscura tekniğini bilimsel gözlemlerde kullanma konusunda öncü olmuştur. 1544’te yayımladığı “De Radio Astronomica et Geometrica” eserinde, camera obscura’nın astronomik olaylar, özellikle güneş tutulmalarının gözlemlenmesi için nasıl kullanılabileceğini anlattı. Bu yöntem, doğrudan güneşe bakmanın tehlikelerini ortadan kaldırarak güvenli gözlemler yapılmasına olanak sağladı.
Gemma Frisius’un camera obscura ile yaptığı yenilikler, aynı zamanda coğrafya ve haritalama çalışmalarında doğruluğu artırmak için de kullanıldı. Bu tekniğin, gerçek dünya görüntülerini detaylı bir şekilde yakalama kabiliyeti, haritalama dahil çeşitli alanlarda doğru çizimlerin yapılmasına imkan tanıdı. Frisius’un bu katkıları, camera obscura’nın bilim ve sanat dünyasında daha geniş kabul görmesine yardımcı oldu ve modern fotoğrafçılığın gelişimine zemin hazırladı.
Camera Obscura tarihinde, farklı dönemlerde ve yerlerde gelişim göstermiştir. İşte Camera Obscura’nın tarihindeki beş dönüm noktası:
- M.Ö. 5. Yüzyıl: İlk Camera Obscura kavramı, Çinli filozof Mozi tarafından M.Ö. 5. yüzyılda ortaya konuldu. Mozi, ışığın düz çizgiler halinde hareket ettiğini ve bu prensibi kullanarak Camera Obscura’nın temel prensiplerini geliştirdi.
- M.S. 10.-13. Yüzyıl: Arap bilim adamı İbn el-Heysem (Alhazen), Camera Obscura üzerine önemli çalışmalar yaptı. İbn el-Heysem, ışığın karanlık bir odada küçük bir delikten geçtiğinde, karşı duvara düşen görüntüyü detaylı bir şekilde inceledi.
- 15. Yüzyıl – Rönesans Dönemi: Camera Obscura, Rönesans döneminde, özellikle ressamlar ve sanatçılar tarafından, perspektifi öğrenmek ve çizim yapmak için kullanıldı. Leonardo da Vinci gibi sanatçılar, bu aracın özelliklerini ve kullanımlarını detaylıca incelediler.
- 17. Yüzyıl: Johannes Kepler, Camera Obscura’ya bir odaklama mekanizması ekleyerek aracın geliştirilmesine katkıda bulundu. Kepler’in bu yenilikleri, Camera Obscura’nın astronomik gözlemler ve bilimsel araştırmalar için kullanılmasını sağladı.
- 19. Yüzyıl: Fotoğrafçılığın doğuşu doğuşu, Camera Obscura’nın gelişimiyle yakından ilgilidir. 19. yüzyılın başlarında, Joseph Nicephore Niepce ve Louis Daguerre, Camera Obscura teknolojisini kullanarak ilk kalıcı fotoğrafları çekmeyi başardılar.
İlk Pratik Kullanım Alanları ve Fotoğraf Makinesine Evrimi
İtalyan mimar, din adamı ve diplomat olan, Daniele Barbaro (1513-1570), bir lensli Camera Obscura’yı sanatçılar için bir çizim yardımcısı olarak önerdi ve tanımladı. Gakat, Camera Obscura etkisini geliştirmek için bir lens kullanmak, sanatın, özellikle de resmin yok olacağına dair korkuları ateşledi.
Bu kavramın bir örneği, zamanının birçok bilim adamı, filozof ve sanatçıyla kaynaşmış olan Hollanda Büyükelçisi Constantin Huygens’in (1596-1687) fikirleridir. Ailesine yazdığı 1622 tarihli bir mektupta, Camera Obscura’yı şöyle tanımlıyor: “ …karşılaştırıldığında tüm resimler ona göre ölüdür, çünkü burada hayatın kendisi ya da daha yüksek bir şey var. ”
Birçok ressam karanlık odayı keşfettikçe bunu kendileri için harika bir yardımcı yaptılar. Örneğin Caravaggio’nun (1571-1610) resimlerinde karanlık oda kullandığı düşünülmektedir.
Taşınabilir Karanlık Oda
Taşınabilir kutu tipi Camera Obscuras’ın birçok ayrıntılı illüstrasyonu Alman yazar Johann Zahn’ın (1641-1707) dikkat çekici bir çalışması olan 1685 tarihli kitabı Oculus Yapayis Teledioptricus Sive Telescopium’da görülebilir. Zahn tarafından tanımlanan Camera Obscura’lar esasen on dokuzuncu yüzyıl refleks ve kutu tipi kameraların atalarıdır.
18. yüzyılda daha küçük ve daha taşınabilir modeller yaygın olarak kullanılabilir hale geldiğinde, sanatçılar Camera Obscura’yı yaygın olarak kullanmaya başladılar. Ressamlar bu cihazları kullanarak perspektif gibi konularda oldukça iyi sonuçlar aldılar ve bu gelişmeler cihaz konusunda araştırmaların artmasına neden oldu.
Fotoğraf Makinesi’ne İlk Adım
İngiliz bir mucit Thomas Wedgwood (1771-1805) ışığa duyarlı kimyasalla kaplı bir yüzey üzerine Camera Obscura görüntüleri düşürerek onları kalıcı resimlere dönüştürme fikrini bulan bilinen ilk kişidir fakat günümüze ulaşan herhangi bir somut çalışması yoktur.
Bilinen ilk fotoğraf da küçük bir kutu tipi karanlık oda kullanılarak Nicéphore Niépce (1765-1833) tarafından çekilmiştir.
Özet
Gözden ilham alan bir karanlık odanın ilk önce duvar resimlerine, daha sonra yağlı boya tablolara ardından da güncel haliyle bildiğimiz fotoğrafa nasıl dönüştüğünün hikayesini hep beraber keşfettik. Siz de kendi camera obscuranızı çok basit aletlerle yapabilir ve bu ışık mucizesine tanık olabilirsiniz.
Comments 1